Εγγραφή

Ιστολόγιο

25 Ιαν 2009

Αγέλη, ομάδα, κοινωνία.


The people, από το Flickr
Είναι γνωστή η ανάγκη που έχουν οι άνθρωποι και τα ζώα να σχηματίζουν ομάδες. Τις ομάδες τις λέμε και "αγέλες" όταν πρόκειται για άλλα ζώα, ή όταν υπονοούμε ότι ανθρώπινες ομάδες έχουν ζωώδη χαρακτηριστικά ή κίνητρα. Οι ομάδες και οι αγέλες έχουν συνήθως αρχηγούς, κάποια ισχυρά μέλη τους. Κάποιες φορές η ισχύς δεν είναι μυική αλλά πνευματική ή οικονομική. Οι ομάδες που δεν έχουν αρχηγούς λέγονται συχνά "όχλος". "Όχλος" λέγεται και το πλήθος όταν δεν συμφωνεί μαζί μας και "λαός" όταν συμφωνεί ή όταν θέλουμε να υποδηλώσουμε ότι κι εμείς εκεί ανήκουμε ή εκείνου τα δίκαια υπερασπιζόμαστε. "Λαό" λέμε το πλήθος κι όταν φανταζόμαστε τον εαυτό μας αρχηγό του.

Η συμπαράταξη της ομάδας ή της αγέλης εναντίον του κοινού εχθρού είναι ένα ισχυρότατο όπλο, που συχνά πετυχαίνει τα αδύνατα. Ο φανατισμός εναντίον των εχθρών είναι επίσης χρήσιμος στο να πετυχαίνει τους στόχους του ο αρχηγός, γιατί μπορεί να συγκεντρώνει τη ορμή του πλήθους που δεν διαθέτει από μόνος του. Ένας έξυπνος αρχηγός κάνει τους εχθρούς του, εχθρούς της αγέλης.

Ένας έξυπνος επιχειρηματίας καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί μόνος του να τα βγάλει πέρα με το πλήθος. Εντοπίζει ομάδες με σωστά χαρακτηριστικά και υπολογίζει στον φανατισμό τους για να πετύχει τα σχέδιά του, συνδέοντας το στόχο του με τον στόχο της ομάδας.

Μερικές φορές οι ομάδες έχουν ονόματα όπως "Ολυμπιακός" ή "Παναθηναϊκός". Μερικές ομάδες έχουν καινούργιο γήπεδο, άλλες περιμένουν πότε θα φτιάξουν το δικό τους. Όταν ο συνδεδεμένος στόχος του έξυπνου επιχειρηματία κινδυνεύει, τότε μπαίνει σε κίνηση ο μηχανισμός που φανατίζει την ομάδα, και η ομάδα-αγέλη κάνει τη δουλειά της. Δηλαδή τη δουλειά του. Μερικές φορές ο επιχειρηματίας λέγεται "Βωβός" και τα περισσότερα νέα εμπορικά κτίρια μιας πρωτεύουσας μπορεί να ανήκουν σ' αυτόν. Μερικές φορές οι ομάδες των φανατικών λέγονται "φίλαθλοι".

Στην κοινωνία των ηλεκτρονικών μέσων και του διαδικτύου υπάρχουν ομάδες (κι ομάδες). Ομάδες πιστών των "κοινωνικών μέσων", ομάδες φανατικών των blogs, ομάδες οπαδών του "Ανοιχτού λογισμικού". Πολλές φορές έξυπνοι επιχειρηματίες ντύνονται τον άσπρο χιτώνα του "αγαθού" και χαρίζοντας candies, cookies και δωρεάν υποδομές καλούν τα πλήθη στον αγώνα του "αγαθού" να κατακτήσει τη γη. Μερικές φορές ο επιχειρηματίας λέγεται Google, και οι περισσότερες πληροφορίες στο διαδίκτυο καταγράφονται απ' αυτόν.

Σ' ευχαριστώ ώ! Εταιρία
εν αφθονία μου παρέχεις
στέγη, τροφή και προστασία


"Μπάλλος", Διονύσης Σαββόπουλος

Η Google κρατάει κάθε αναζήτηση που εσείς ή εγώ έκανα ποτέ στην βάση δεδομένων της. Έχουν τη διεύθυνση του ημέηλ μου, το ημερολόγιο, τα έγγραφά μου, τα εξελόφυλλά μου, τους σελιδοδείκτες μου, τη διεύθυνσή μου (από το Google Maps), φωτογραφίες του σπιτιού μου (Google Streetview), τις λίστες των φίλων μου (Orkut), το ιστολόγιό μου (Blogger), τις φωτογραφίες μου (Picasa), τα βίντεό μου (YouTube), τις ιστοσελίδες μου (Googlepages), τις λίστες αποδεκτών μου (Google groups), την ιστορία των αγοραπωλησιών μου (Google checkout), τα αρχεία στον τοπικό μου δίσκο (Google desktop), το ιατρικό ιστορικό μου (Google Health), τον αριθμό του κινητού μου (Google SMS), την ιστορία του chat μου (Google talk), τη λίστα των ενημερωτικών ροών μου (Google news reader), τα αρχεία της συμμετοχής μου σε έργα Ανοιχτού Λογισμικού (Google code), τις σημειώσεις μου (Google notebook) .

Παρακολουθήστε, σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τίτλο Πλεκτάνη για το θάνατο της Google σε εξέλιξη στο Slashdot, απ' όπου και το παραπάνω απόσπασμα σχολίου, το πως κινητοποιούνται οι φανατικοί πιστοί της Google στη μάχη για παγκόσμια επικράτηση. Στο άρθρο, οι ανησυχίες για την διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων και για την παγκόσμια επικράτηση του μονοπωλίου της Google βαφτίζονται απ' τους πιστούς FUD (Fear Uncertainty and Doubt): Φόβος Αβεβαιότητα και Αμφιβολία.
__________________________________________

Κυριακή στην Πεντέλη. Ομάδες ανθρώπων με τσάπες, Αγέλες προσκόπων, γυναίκες με μωρά στα χέρια, πυροσβέστες, στρατιώτες, επιχειρηματίες. Ένα πλήθος ανθρώπων που συμμετέχουν αυτοπροσώπως σε κάτι για το κοινό καλό, πρακτικά, χωρίς μεγάλα λόγια και φανατισμούς, χωρίς "αντιπροσώπους" "θα" και οπαδούς. Φυτεύοντας με τη φαντασία τους ένα πράσινο βουνό στο μέλλον.

Μερικές φορές οι ομάδες λέγονται κοινωνία.


23 Ιαν 2009

Ομπάμα: Χτίζοντας πάνω στην καλύτερη παράδοση

Οι σελίδες αυτές έχουν επισημάνει και στο παρελθόν τη μεγάλη διαφορά που έχει η αμερικανική πολιτική για τα δημόσια δεδομένα με την αντίστοιχη πολιτική της Ελλάδας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλέπε π.χ. το πρόγραμμα INSPIRE και τί δεν καταφέρνει να κάνει).

Ο Μπαράκ Ομπάμα, χτίζοντας πάνω σ' αυτήν την εξαιρετική (για τον υπόλοιπο κόσμο) παράδοση της χώρας του, εμφανίζεται να είναι ο καλύτερος πρεσβευτής της ιδέας των ελεύθερων δημόσιων δεδομένων, ως αρχή για την επίτευξη της διαφάνειας στην διακυβέρνηση. Τα καλύτερα αναγνώσματα των ημερών σχετικά με τα δημόσια δεδομένα και τη διαφάνεια προέρχονται από το Λευκό Οίκο, γεγονός που αναγνωρίζει μεταξύ πολλών άλλων και η Electronic Frontier Foundation, ένα ίδρυμα γνωστό για τις προσπάθειές του για τα ψηφιακά δικαιώματα και ελευθερίες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε ήδη από το Συμβούλιο Κορυφής του 2000 στη Λισαβώνα ένα πρόγραμμα για την ψηφιακή ανάπτυξή της (το πρόγραμμα Κοινωνία της Πληροφορίας), που όμως εστίασε περισσότερο στις επιχειρήσεις και την οικονομία και λιγότερο ή καθόλου στους πολίτες και την πολιτική. Αυτή η εστίαση στην πολιτική και τους πολίτες φαίνεται να είναι το ξεχωριστό στην πολιτική του Ομπάμα.

Μεταφράζω αυτούσια μια απ' τις πρώτες προεδρικές εντολές, ως παράδειγμα για συγκρίσεις. Ας μου συγχωρεθούν κάποιοι νεολογισμοί ή αστοχίες στη μετάφραση.

ΛΕΥΚΟΣ ΟΙΚΟΣ
Γραφείο Τύπου
21 Ιανουαρίου 2009

Μνημόνιο για τους επί κεφαλής των εκτελεστικών διευθύνσεων και υπηρεσιών

ΘΕΜΑ: Διαφάνεια και Ανοιχτή Διακυβέρνηση

Η Κυβέρνησή μου είναι ταγμένη στην δημιουργία ενός επιπέδου ανοιχτότητας στη Διακυβέρνηση χωρίς προηγούμενο. Θα εργαστούμε μαζί για να εξασφαλίσουμε την δημόσια εμπιστοσύνη και να εδραιώσουμε ένα σύστημα διαφάνειας, συμμετοχής, και συνεργασίας. Η ανοιχτότητα θα ενδυναμώσει τη δημοκρατία μας και θα προωθήσει την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα στην Διακυβέρνηση.

Η Διακυβέρνηση πρέπει να είναι διαφανής. Η διαφάνεια προωθεί την υπευθυνότητα και προσφέρει πληροφορίες στους πολίτες σχετικά με το τί κάνει η Κυβέρνησή τους. Οι πληροφορίες που τηρούνται από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση είναι εθνική περιουσία. Η Κυβέρνησή μου θα κάνει τις κατάλληλες ενέργειες, σύμφωνα με το νόμο και την πολιτική, για να διαθέτει πληροφορίες με ταχύτητα σε μορφές που το κοινό μπορεί γρήγορα να βρει και να χρησιμοποιήσει. Οι εκτελεστικές διευθύνσεις και υπηρεσίες θα πρέπει να χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες για να διαθέτουν ζωντανά και έτοιμες για το κοινό πληροφορίες σχετικά με τις λειτουργίες και τις αποφάσεις τους. Οι εκτελεστικές διευθύνσεις και υπηρεσίες θα πρέπει επίσης να επιζητούν τις απόψεις του κοινού για να εντοπίζουν τις πληροφορίες που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη χρησιμότητα στο κοινό.

Η Διακυβέρνηση πρέπει να είναι συμμετοχική. Η συμμετοχή του κοινού ενδυναμώνει την αποτελεσματικότητα της Διακυβέρνησης και βελτιώνει την ποιότητα των αποφάσεών της. Η γνώση διαχέεται ευρέως στην κοινωνία, και οι δημόσιοι αξιωματούχοι επωφελούνται από την πρόσβαση σε αυτήν την διαχυμένη πληροφορία. Οι εκτελεστικές διευθύνσεις και υπηρεσίες θα πρέπει να προσφέρουν στους Αμερικανούς αυξημένες ευκαιρίες να συμμετέχουν στην δημιουργία πολιτικής και να προσφέρουν στην Κυβέρνησή τους τα πλεονεκτήματα της συλλογικής τους εμπειρίας και των πληροφοριών τους. Οι εκτελεστικές διευθύνσεις και υπηρεσίες θα πρέπει επίσης να επιζητούν τις απόψεις του κοινού για τον τρόπο που μπορούμε να αυξήσουμε και να βελτιώσουμε την δημόσια συμμετοχή στην Διακυβέρνηση.

Η Διακυβέρνηση πρέπει να είναι συνεργατική. Η συνεργασία εμπλέκει ενεργά τους Αμερικανούς στις εργασίες της Διακυβέρνησής τους. Οι εκτελεστικές διευθύνσεις και υπηρεσίες θα πρέπει να χρησιμοποιούν καινοτόμα εργαλεία, μεθόδους και συστήματα για να συνεργάζονται μεταξύ τους, σε όλα τα επίπεδα της Διακυβέρνησης, καθώς και με Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς, με επιχειρήσεις και με άτομα του ιδιωτικού τομέα. Οι εκτελεστικές διευθύνσεις και υπηρεσίες θα πρέπει να επιζητούν τις απόψεις του κοινού για να εξετάζουν και να βελτιώνουν το επίπεδο της συνεργασίας τους και για να εντοπίζουν νέες ευκαιρίες για συνεργασία.

Δίνω εντολή στον επί κεφαλής του Γραφείου Τεχνολογίας, σε συνεργασία με τον Διευθυντή Διαχείρισης και Προϋπολογισμού και τον Διευθυντή Γενικών Υπηρεσιών, να συντονίσουν την εκπόνηση, από τα κατάλληλα τμήματα και υπηρεσίες, συστάσεων για μια Οδηγία Ανοιχτής Διακυβέρνησης, που θα εκδοθεί από τον Διευθυντή Διαχείρισης και Προϋπολογισμού, η οποία θα κατευθύνει τις εκτελεστικές διευθύνσεις και υπηρεσίες στην ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων εφαρμογής των αρχών που τέθηκαν σε αυτό το Μνημόνιο. Οι ανεξάρτητες αρχές θα πρέπει να συμμορφωθούν με την Οδηγία Ανοιχτής Διακυβέρνησης.

Αυτό το Μνημόνιο δεν σκοπεύει να δημιουργήσει και δεν δημιουργεί οποιοδήποτε δικαίωμα ή όφελος, υλικό ή διαδικαστικό, δυνάμενο να επιβληθεί δια νόμου ή βάσει αρχών δικαίου εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, των διευθύνσεων, των υπηρεσιών ή προσώπων της, των αξιωματούχων, εργαζομένων, ή συνεργατών της ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου.

Το Μνημόνιο αυτό να δημοσιευτεί στο Ομοσπονδιακό Πρωτόκολλο.

ΜΠΑΡΑΚ ΟΜΠΑΜΑ

22 Ιαν 2009

Περι προσδοκιών και ανταπόκρισης


Builders, από το Flickr
Με αφορμή το άρθρο του Στάθη Χαϊκάλη Για τους εγχώριους «Obama», δεν φθάνει η γοητεία. Να γιατί..., μεταφράζω απόσπασμα μιας είδησης από το Yahhoo news στην οποία παραπέμπει το άρθρο, και αφορά τη στάση του Ομπάμα απέναντι στα δημόσια δεδομένα, με την παρατήρηση ότι στη χώρα μας δεν έχει υπάρξει καμία δέσμευση από κανένα κόμμα για μια ανοιχτή πολιτική για τα δημόσια δεδομένα, παρά μόνον φιλολογικές διακηρύξεις μεμονωμένων βουλευτών.

Αλλά η εμπιστοσύνη των πολιτών χτίζεται από τα πριν, με πολιτικές δεσμεύσεις που συναντούν τις προσδοκίες τoυς και που υλοποιούνται χωρίς χρονοτριβή όταν έρθει η ώρα της εξουσίας.

Σε μια προσπάθεια να ανταποκριθεί σε υποσχέσεις για μια διαφανή κυβέρνηση, ο Ομπάμα είπε ότι θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ερμηνεύει τον νόμο για την ελευθερία της πληροφορίας. Είπε ότι δίνει εντολές σε δημόσιες υπηρεσίες που εγκρίνουν αιτήματα για πληροφορίες, να τείνουν προς την πλευρά της δημοσιοποίησης των πληροφοριών - να μην ψάχνουν για νομικές αιτίες παρακράτησής τους - πράγμα που αποτελεί τροποποίηση του παραδοσιακού τρόπου αξιολόγησής τους.

Επειδή απλώς μια κυβερνητική υπηρεσία έχει την νομική ισχύ να διατηρήσει πληροφορίες κρυφές δεν σημαίνει ότι θα έπρεπε, είπε ο Ομπάμα. Δημοσιογράφοι και οργανώσεις που ενδιαφέρονται για τα δημόσια πράγματα συχνά χρησιμοποιούν το νόμο για να διερευνήσουν πώς και γιατί ελήφθησαν κυβερνητικές αποφάσεις, αλλά συχνά παρακωλύονται, αφού οι υπηρεσίες επικαλούνται εξαιρέσεις από το νόμο.

"Για μεγάλο διάστημα έχει υπάρξει υπερβολικά πολλή μυστικότητα σε αυτήν την πόλη", είπε ο Ομπάμα.

Είπε ότι οι διαταγές που εξέδιδε την Τετάρτη δεν "θα κάνουν την Κυβέρνηση τόσο ειλικρινή και διαφανή όσο χρειάζεται να είναι", ούτε θα πάνε όσο μακριά θα ήθελε.

"Αλλά αυτά τα ιστορικά μέτρα σημαδεύουν την αρχή μιας νέας εποχής στην ανοιχτότητα της χώρας μας", είπε ο Ομπάμα. "Και θα κάνω κάτι, ελπίζω, για να γίνει η Κυβέρνηση άξια εμπιστοσύνης στα μάτια του αμερικανικού λαού, για τις ημέρες και εβδομάδες, μήνες και χρόνια που θα έρθουν".

13 Ιαν 2009

Cookies και διαδικτυακές κοινωνίες ΙΙΙ: Μια εργασία της Google

Η λέξη cookies στον τίτλο έχει καί την τεχνική καί την κοινή σημασία.


Στα δύο προηγούμενα άρθρα έγινε αναφορά στην εξουσία που συγκεντρώνουν εταιρείες που ελέγχουν κομβικά σημεία του διαδικτύου και στη δυνατότητα που έχουν να καταγράφουν τα ενδιαφέροντα, τις κινήσεις και, είτε απ' ευθείας είτε μέσα από υπολογισμούς, την πραγματική ταυτότητα των χρηστών.


Από το flickr
Διάβασα πρόσφατα ένα άρθρο με τίτλο Could your social networks spill your secrets? που αναφέρεται σε μια εργασία της Google με τίτλο (Υπο)σκάπτοντας την ιδιωτικότητα στα κοινωνικά δίκτυα, (Under)mining Privacy in Social Networks. Το άρθρο και κυρίως η εργασία αξίζουν τον χρόνο της ανάγνωσής τους από όσους ενδιαφέρονται για τις διαδικτυακές ελευθερίες, τις ατομικές τους αλλά και αυτές των διαδικτυακών κοινοτήτων στις οποίες συμμετέχουν. Το ότι η συγκεκριμένη εργασία γίνεται από την Google δεν είναι χωρίς σημασία.

Από την εισαγωγή έως τα συμπεράσματα της εργασίας, οι πλατφόρμες των εταιρειών της Google (Orkut, Google Reader, Google Talk) αντιμετωπίζονται περίπου ως φυσικά φαινόμενα ή ως "κοινωνικές" πραγματικότητες, αφού δεν εξετάζονται καθόλου οι λόγοι της δημιουργίας τους και η λειτουργία τους πίσω από τη σκηνή (ως εργαλεία αύξησης και εμπλουτισμού των δεδομένων που συλλέγει η Google, που αποτελούν και την κύρια πηγή των κερδών της). Η αγαθότητα των προθέσεων των εταιρειών θεωρείται δεδομένη και εξετάζεται μόνον η δυνατότητα κακοπροαίρετης συνδυαστικής αξιοποίησης των πληροφοριών από τους χρήστες. Η συμμετοχή τής δωρεάν υπηρεσίας e-mail της Google - Gmail στο πρόβλημα αποσιωπάται τελείως παρά το γεγονός ότι αποτελεί βασικό συνδετικό κρίκο σε όλες τις υπηρεσίες της Google1.

Η εργασία αναφέρεται στις κοινότητες και τις υπηρεσίες Facebook, Orkut, coComment, Google Reader, Google Talk (+gmail) και τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει ή επιφυλάσσει η χρήση τους στη διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων των χρηστών τους, όταν συνδυαστούν διακριτές μεταξύ τους πληροφορίες και σχηματιστούν "Κοινωνικά γραφήματα" - social graphs (δες π.χ. για το Google Social Graph API και μερικά παραδείγματα χρήσης του, όπου φυσικά δεν παρουσιάζονται οι δυνατότητες ανάλυσης που υπάρχουν από την πλευρά της Google). Η ενστικτώδης αυτοπροστασία των χρηστών από τον κίνδυνο της έκθεσης τους δεν φαίνεται να λειτουργεί καλά αφού αμβλύνεται από το hype της τεχνολογίας2, την αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα, αλλά και από τα προσωπεία και τις υποσχέσεις των εταιρειών.

Ενώ όμως η εργασία των ερευνητών της Google επισημαίνει (στην περίπτωση της coComment, αλλά που συνάγεται και για τις υπόλοιπες από την ανάγνωση όλης της εργασίας) ότι οι απαιτήσεις σε γνώσεις ή η συνειδητή προσπάθεια που ζητείται από τους χρήστες για να αποφεύγουν τις κακοτοπιές είναι υπερβολικά υψηλές, στο τέλος καταλήγει με προτάσεις που κάνουν τις απαιτήσεις αυτές ακόμη υψηλότερες, προσθέτοντας στην προβληματική λογική ακόμη περισσότερη τεχνολογία. Το ζητούμενο της μεγιστοποίησης των αριθμού των διασυνδέσεων μεταξύ των χρηστών (υπό την ομπρέλα της Google) δεν εξετάζεται ως μια πιθανή μεταβλητή στη γέννηση και την μεγέθυνση του προβλήματος αλλά αντίθετα φαίνεται να είναι μια αφανής σταθερά, που πρέπει απαραίτητα να ικανοποιείται με κάθε κόστος (για τους χρήστες).

Τέλος, δεν αποτελεί έκπληξη το ότι οι εταιρείες "κοινωνικών μέσων", μη θέλοντας να χαλάσουν με "ασήμαντα" θέματα (όπως τα οικονομικά) την ειδυλλιακή εικόνα του κόσμου που δημιουργούν, σιωπούν. Οι κοινωνικοί χώροι αποδεικνύονται ιδιαίτερα ευαίσθητοι στην κοινωνική προσφορά και σε ό,τι φέρει το επίθετο "κοινωνικό" και είναι "δωρεάν". Μια σύγκριση όμως των εγχειρημάτων του ανοιχτού λογισμικού με τις εταιρείες social media, σαν αυτές που αναφέρονται στην εργασία της Google, θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, δείχνοντας π.χ. το πώς περιγράφονται οι στόχοι τους στα "About..." των ιστοσελίδων τους3, 4, 5, 6, 7 και ποιες είναι οι λεπτομέρειες των οικονομικών ζητουμένων και μεγεθών τους, αν δίνονται8, 9.

Είναι φυσικά αναμενόμενο από εταιρείες που γιγαντώθηκαν στις συνθήκες πολυχρωμίας και κοινωνικότητας που δημιούργησε το διαδίκτυο να μην επαναλαμβάνουν λάθη του παρελθόντος10, αλλά να διδάσκονται και να κάνουν τις μπίζνες τους μακριά από τους προβολείς.

_____________________________________
1Gmail, Google's free email service, offers built-in chat using the Google Talk network.. Aπό τη σελίδα About Google Talk, με πολλές ακόμα αναφορές στην κοινή τους λειτουργία.
2Έξυπνος τίτλος άρθρου για τα "δώρα" ενός άλλου κολοσσού: It’s Not a Donation, It’s Addictionware
3About Mozilla, Το Μανιφέστο του Mozilla
4Wikipedia:About
5About Facebook
6About Orkut
7About coComment
8Όπως για παράδειγμα της Wikipedia, Financial Statements Questions and Answers, Finance report
9ή τoυ Mozilla Foundation (Mozilla Foundation Documents).
10Στο πρόσφατο παρελθόν, η Microsoft με πληρωμένες μελέτες είχε επιχειρήσει να δείξει πόσο ασύμφορη είναι η δωρεάν χρήση του Linux και του ανοιχτού λογισμικού (How Windows Reduces TCO, Microsoft's Tired TCO Toffee).

11 Ιαν 2009

Cookies και διαδικτυακές κοινωνίες ΙΙ: (Αυτο) κριτική

Όταν το πρόσωπο του τέρατος δεν μας τρομάζει, έχουμε αρχίσει να του μοιάζουμε
Μάνος Χατζιδάκις

Με την εξάπλωση της χρήσης του ιστού και την αύξηση των προσωπικών ιστοσελίδων και ιστολογίων και με τη δημιουργία διαδικτυακών κοινωνιών τύπου Facebook κλπ, δημιουργήθηκαν και εμφανίστηκαν στο προσκήνιο και καινούρια ζητήματα που αφορούν τη δημόσια έκφραση, την ηθική των διαδικτυακών κοινωνιών κ.ά. Ταυτόχρονα, αναπτύχθηκε και μια ανάγκη που τείνει να ισορροπεί την πρωτόγνωρη έκθεση των ατόμων στην δημοσιότητα: η ανάγκη της διατήρησης της ανωνυμίας τους. Το δικαίωμα στην ανωνυμία ήταν πάντοτε σημαντική συνιστώσα της ατομικής ελευθερίας.

Στις διαδικτυακές κοινωνίες η ανωνυμία είναι μάλλον ο κανόνας, αφού η αποσύνδεση της διαδικτυακής περσόνας από την πραγματική προσωπικότητα είναι εύκολη και πολλές φορές υποχρεωτική (όπως στα παιγνίδια όπου ο παίκτης καλείται να διαλέξει τον χαρακτήρα του). Η χρήση της ανωνυμίας ή μιας φτιαχτής περσόνας διευκολύνει τη συμμετοχή σε διαδικτυακές κοινωνικές δραστηριότητες, αποσυνδέοντας το άτομο από την ταυτότητά του. Για τον λόγο αυτό οι περισσότερες πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων δίνουν την τεχνική δυνατότητα ανώνυμης ή ψευδώνυμης συμμετοχής των χρηστών. Όμως πολλές φορές οι τεχνολογίες λύνουν ένα πρόβλημα αλλά δημιουργούν πεδίο για την ανάπτυξη άλλων.

Μια συνηθισμένη χρήση της τεχνολογίας των cookies είναι στη μέτρηση της επισκεψιμότητας ενός ιστοτόπου, που γίνεται με την απόθεση ενός cookie στον υπολογιστή του χρήστη. Η χρήση αυτή είναι απολύτως θεμιτή και ο μηχανισμός της απλός και κατανοητός από ανθρώπους με λίγες τεχνικές γνώσεις. Το σημαντικό σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι τη συλλογή της διαδικτυακής κίνησης κάνει μόνον ο συγκεκριμένος ιστότοπος. Αντίθετα τα cookies της Google (με τη χρήση του urchin.js και του cookie __utmz) παρακολουθούν την διαδρομή των χρηστών από την αρχική σελίδα (που μπορεί να είναι άσχετου ιστοτόπου) έως την παρακολουθούμενη, και μαζί με την διεύθυνση IP κάνουν εύκολη την καταγραφή όλων των διαδικτυακών διαδρομών και ακόμα, μετά από λίγο χρόνο, κάνουν εφικτή την ταύτιση του ανώνυμου χρήστη με ένα φυσικό πρόσωπο, συνδυάζοντας πληροφορίες από ξεχωριστές ιστοσελίδες. Αυτό μπορεί να συμβεί ΜΟΝΟΝ όταν για όλες τις σελίδες υπάρχει ένας ΚΟΙΝΟΣ ΣΥΛΛΕΚΤΗΣ της κίνησής τους, πράγμα μου συμβαίνει με την τεράστια εξάπλωση που έχει πια η υπηρεσία Google Analytics:

Για να γίνει κατανοητός ο κίνδυνος έκθεσης προσωπικών δεδομένων, συνηθειών, δραστηριοτήτων κλπ όταν χρησιμοποιείται ένας ΚΟΙΝΟΣ ΣΥΛΛΕΚΤΗΣ της κίνησης δισεκατομμυρίων ιστοσελίδων, παραθέτω την παρακάτω εικόνα από έναν ιστότοπο με πορνογραφικό υλικό, που χρησιμοποιεί την υπηρεσία Google Analytics. Η εικόνα δείχνει την πρώτη σελίδα και τις τεχνικές λεπτομέρειες των cookies από το addon Firecookie του Firefox:


Στην εικόνα φαίνονται τα cookies που στέλνει η Google μέσα από μια ανεξάρτητη σελίδα, με τη χρήση των scripts ga.js ή urchin.js. Με την χρήση αυτού του κώδικα που εξυπηρετείται από servers της Google, η εταιρεία θα συλλέξει την πληροφορία της κίνησης μαζί με το IP του χρήστη. Σε κάποια επόμενη (ή προηγούμενη) σελίδα που θα επισκεφτεί ο χρήστης, όπως π.χ. το ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο στο gmail, το δικό του blog ή το λογαριασμό του στο Facebook κλπ, ή ακόμα και στα στοιχεία που αναφέρουν άλλοι γι αυτόν, θα συλλέξει περισσότερες προσωπικές πληροφορίες και σε λίγο διάστημα θα έχει σχηματίσει ένα πλήρες προφίλ για το φυσικό πρόσωπο (θα του έχει "ράψει κοστούμι" στην αργκό της ΕΥΠ). Απ' τη στιγμή αυτή και μετά, κάθε κίνηση του χρήστη μπορεί με ευκολία να ταυτίζεται με το φυσικό πρόσωπο χωρίς αμφιβολίες. Αν κάποιος αναλογιστεί ποια είναι η καθημερινή του ρουτίνα στο διαδίκτυο, θα καταλάβει αμέσως με πόση ευκολία κάθε διαδικτυακή κίνηση και συνεδρία μπορεί να ταυτίζεται με το φυσικό του πρόσωπο.

Για μια ιστοσελίδα που δεν έχει διαφημίσεις (που θα μπορούσαν ίσως να δικαιολογήσουν την χρήση της υπηρεσίας Google Analytics για εμπορικούς λόγους) και εξυπηρετείται από το δικό της εξυπηρετητή (server) ο συνδυασμός ενός session cookie μαζί με τη χρήση της κεφαλίδας HTTP Referer, που δείχνει ποιες ιστοσελίδες άλλων αναφέρονται στη συγκεκριμένη, φαίνεται να είναι υπεραρκετός για τα στατιστικά ενός ιστότοπου, και για πολλές άλλες χρήσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις η χρήση των υπηρεσιών παρακολούθησης της κίνησης Google Analytics δεν φαίνεται να δικαιολογείται, ιδίως στην περίπτωση κοινωνικών δικτύων ή πολιτικών οργανισμών, δεδομένου του ότι επιτρέπει τη συλλογή πληροφοριών κίνησης των αναγνωστών τους από τρίτα μέρη χωρίς τη συνειδητή τους γνώση και συγκατάθεση.

Οι κάτοχοι ιστοσελίδων ή ιστολογίων στις πλατφόρμες Blogger, Wordpress κ.ά. δεν έχουν τη δυνατότητα να αποφύγουν την καταγραφή των κινήσεων τους αφού απαιτείται η χρήση cookies για την είσοδο στα εργαλεία των ιστολογίων και για την εισαγωγή άρθρων, αλλά χρησιμοποιείται και το δέλεαρ των στατιστικών της επισκεψιμότητας (που είναι μια αναγκαιότητα) για να αποσπάσει την συγκατάθεση των ιστολόγων στην καταγραφή. Μάλιστα η πλατφόρμα Wordpress χρησιμοποιεί cookies της Google χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο για τη λειτουργία της.

Οι παραπάνω διαπιστώσεις ισχύουν και για τον Τήλαφο, και επιβάλλουν πιθανότατα αλλαγή στις προτεραιότητες του (ασφάλεια πριν από το κόστος) και στην πλατφόρμα που εξυπηρετεί τις ιστοσελίδες του.

Μερικά παραδείγματα χρήσης cookie από πολιτικούς οργανισμούς, με τη βοήθεια του addon Firecookie του Firefox (στις 10-1-2009):

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ
Ο ιστότοπος www.europarl.europa.eu χρησιμοποιεί ένα δικό του cookie με διάρκεια όση και η επίσκεψη.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΟΥΛΗ
Ο ιστότοπος www.parliament.gr χρησιμοποιεί την υπηρεσία παρακολούθησης της κίνησης Google Analytics αποθηκεύοντας τα cookies __utma __utmb __utmc _utmz στους υπολογιστές των επισκεπτών από 1 ημέρα έως 2 χρόνια, και ένα cookie που στέλνει ο server του για τη διάρκεια της σύνδεσης.
ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Ο ιστότοπος www.primeminister.gr χρησιμοποιεί ένα δικό του cookie με διάρκεια όση και η επίσκεψη.
ΝΔ
Ο ιστότοπος www.nd.gr χρησιμοποιεί ένα δικό του cookie με διάρκεια όση και η επίσκεψη.
ΠΑΣΟΚ
Ο ιστότοπος www.pasok.gr χρησιμοποιεί την υπηρεσία παρακολούθησης της κίνησης Google Analytics αποθηκεύοντας τα cookies __utma __utmb __utmc _utmz στους υπολογιστές των επισκεπτών από 1 ημέρα έως 2 χρόνια, και ένα cookie που στέλνει ο server του για τη διάρκεια της σύνδεσης.
ΚΚΕ
Ο ιστότοπος www.kke.gr δεν χρησιμοποιεί cookies.
ΣΥΡΙΖΑ
Ο ιστότοπος http://www.syriza.gr χρησιμοποιεί την υπηρεσία παρακολούθησης της κίνησης Google Analytics αποθηκεύοντας τα cookies __utma __utmb __utmc __utmz στους υπολογιστές των επισκεπτών από 1 ημέρα έως 2 χρόνια, και ένα cookie που στέλνει ο server του για τη διάρκεια της σύνδεσης.
ΛΑ.Ο.Σ
Ο ιστότοπος www.laos.gr χρησιμοποιεί ένα δικό του cookie με διάρκεια όση και η επίσκεψη.
INDY.GR
Ο ιστότοπος indy.gr χρησιμοποιεί ένα δικό του cookie με διάρκεια όση και η επίσκεψη.
TV χωρίς σύνορα
Ο ιστότοπος www.tvxs.gr χρησιμοποιεί την υπηρεσία παρακολούθησης της κίνησης Google Analytics αποθηκεύοντας τα cookies __utma __utmb __utmc __utmz στους υπολογιστές των επισκεπτών από 1 ημέρα έως 2 χρόνια, ένα cookie που στέλνει ο server του για τη διάρκεια της σύνδεσης καθώς και cookies της υπηρεσίας καταγραφής doubleclick.net και της clearspring.com

Η παρατήρηση ότι το Ευρωκοινοβούλιο, ο πρωθυπουργός, η ΝΔ, το ΚΚΕ και το ΛΑΟΣ σέβονται την ιδιωτικότητα των χρηστών του ιστοτόπου τους ενώ η Βουλή, το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να αδιαφορούν, έχει ενδιαφέρον αν δεν είναι σύμπτωση, αν λάβει κανείς υπ' όψη του τις αρχές που διακηρύσσει ο κάθε πολιτικός οργανισμός.

Τα ζητήματα που προκύπτουν από τη χρήση των τεχνολογιών του διαδικτύου είναι πολλά. Το πρόταγμα για μια κοινωνία των πολιτών απαιτεί απαντήσεις σε σημαντικά ερωτήματα που έχουν σχέση με τη φύση του δημόσιου χώρου στον οποίο εκφράζεται η κοινωνία αυτή: ποιος κατέχει τον δημόσιο χώρο, ποιος και γιατί τον πληρώνει και τί κερδίζει, ποιες δεσμεύσεις υπάρχουν, πόσο γνωστές και αποδεκτές είναι οι συνθήκες λειτουργίας του και με ποιόν τρόπο μπορούν να αλλάξουν, πώς υλοποιούνται και πώς ελέγχονται οι πράξεις και οι αποφάσεις αυτού που κατέχει το δημόσιο χώρο κλπ.

(συνεχίζεται...)
__________________________________
Προφυλάξεις:
http://www.imilly.com/google-cookie.htm
http://www.eff.org/wp/six-tips-protect-your-search-privacy
http://www.eff.org/deeplinks/2004/04/gmail-rough-guide-protecting-your-privacy
http://www.templetons.com/brad/gmail.html

6 Ιαν 2009

Cookies και διαδικτυακές κοινωνίες

Οταν το πρόσωπο του τέρατος δεν μας τρομάζει, έχουμε αρχίσει να του μοιάζουμε
Μάνος Χατζιδάκις

Το άρθρο Η Μεγ. Βρετανία σύντομα με ελεγχόμενο internet στο metablogging.gr αναφέρεται σε ένα θέμα μεγάλης σημασίας για την καθημερινή διαδικτυακή ζωή, του οποίου οι περισσότεροι από μας είτε αγνοούν την ύπαρξη ή τις λεπτομέρειες, είτε γνωρίζοντάς τες αδιαφορούμε για τις συνέπειές του. Το άρθρο καταλήγει "Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να το αντιληφθεί σαν στρατηγική της προτεραιότητα την ανάγκη να αντιταθεί σε παρόμοιες μεθοδεύσεις. Γιατί απλά αν δεν το κάνει, θα απωλέσει το τελευταίο της έρεισμα."
Ο Τήλαφος και τα datablog που λειτουργεί δεν απαιτούν τη χρήση cookies για καμμία από τις λειτουργίες τους. Η εισαγωγή δεδομένων ή σχολίων μπορεί να γίνει και ανώνυμα, ή ψευδώνυμα. Για τους λόγους που περιγράφονται σε αυτό το άρθρο, είναι καλύτερο να ρυθμίσετε τον browser σας ώστε να αρνείται τα cookies, εκτός από τις ειδικές περιπτώσεις που εσείς θα επιλέξετε να τα δέχεστε.

Συμφωνώ απόλυτα με τις ανησυχίες που εκφράζονται στο άρθρο και σημειώνω ιδιαίτερα την πρόταση "Οι εξουσίες εδραιώνονται ελέγχοντας κομβικά σημεία της λειτουργίας των κοινωνιών" μέσα στο άρθρο.

Εδώ και πολλά χρόνια μεγάλες εταιρείες, όπως Yahoo, Google, Facebook κλπ, έχουν υποδομές που είναι κομβικά σημεία λειτουργίας των διαδικτυακών κοινωνιών. Έχοντας διαπιστώσει ότι η διάθεση δωρεάν υπηρεσιών και διευκολύνσεων στο διαδίκτυο λειτουργεί όπως τα γλυκά στα παιδιά (η ονομασία "cookie" φαίνεται δεν είναι καθόλου τυχαία), πολλές εταιρείες φροντίζουν για την ικανοποίηση αναγκών του διαδικτυακού κοινού (που συχνά δημιουργούν οι ίδιες), ανέξοδα για τους χρήστες και χωρίς κάποια εμφανή βλάβη των συμφερόντων τους ή κάποια άλλη εμφανή αρνητική επίπτωση στην καθημερινότητά τους. Από τα παραπάνω δεν εξαιρείται φυσικά ούτε ο Τήλαφος, που χρησιμοποιεί την πλατφόρμα Blogger και την υπηρεσία Maps της Google, επειδή ακριβώς είναι δωρεάν.

Φαινομενικά λοιπόν, όλα έχουν καλώς, αφού κανείς δεν εξαναγκάζει κανέναν να συμμετάσχει, να πληρώσει, να αγοράσει κάτι, κι αφού όλες οι συνθήκες είναι δηλωμένες και αποδεκτές μέσω των αδειών χρήσης. Έτσι θα ήταν το πράγμα αν δεν υπήρχε αυτή η πρόταση από το άρθρο που σημειώνω παραπάνω. Οι εταιρείες αυτές έχουν ήδη εδραιώσει ισχυρότατες εξουσίες, ελέγχοντας κομβικά σημεία των διαδικτυακών κοινωνιών. Κατέχοντας τις περισσότερες από τις υποδομές όπου δημιουργούνται, διακινούνται και αποθηκεύονται η αλληλογραφία, οι κινήσεις, οι παρέες, οι απόψεις και η συμπεριφορές των ατόμων, οι εταιρείες αυτές γνωρίζουν ήδη αναρίθμητες προσωπικές λεπτομέρειες για κάθε άτομο ή οργανισμό, που οι κρατικές υπηρεσίες συνήθως απαγορεύεται από το νόμο να καταγράφουν και να γνωρίζουν. Γι αυτό και η σκέψη της Βρετανικής κυβέρνησης να ελέγξει το διαδίκτυο αποτελεί δυσάρεστη είδηση, ενώ το γεγονός ότι η Google, η Yahoo το Facebook κ.ά. το κάνουν ήδη εδώ και πολύν καιρό περνά πια σχεδόν απαρατήρητο.

Η μεγάλη πλειοψηφία των χρηστών του διαδικτύου αγνοεί τις τεχνικές λεπτομέρειες των ηλεκτρονικών και διαδικτυακών υποδομών, όπως και τις δυνατότητες των ιδιοκτητών τους να προσδιορίζουν μέχρι και την ταυτότητα των χρηστών, με τη χρήση π.χ. δωρεάν λογαριασμών αλληλογραφίας, πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης, μηχανών αναζήτησης, χρήση cookies* κλπ. Οι περισσότεροι απ' τους χρήστες που έχουν οι ίδιοι κάποια διαδικτυακή παρουσία και αφιερώνουν χρόνο και ενέργεια σε αυτήν την υπόθεση, έχουν ασφαλώς λόγο να θέλουν να γνωρίζουν πόσο ελκυστικές είναι οι σελίδες τους στους επισκέπτες, ποια θέματα ενδιαφέρουν περισσότερο, κλπ. Με την ικανοποίηση αυτής της ανάγκης, η συντριπτική πλειοψηφία των blogger δέχεται αναγκαστικά ή και συμφωνεί στο "δίκαιο" (fair) της παρακολούθησής τους (και των περισσότερων αναγνωστών τους) από την πάροχο "μητέρα εταιρεία". Άλλοι πάλι, επιθυμώντας να γνωρίζουν ακόμη και ποιοι συγκεκριμένοι αναγνώστες τους διαβάζουν ποια συγκεκριμένα άρθρα, χρησιμοποιούν εξαιρετικά αμφισβητήσιμες μεθόδους για να το πετύχουν, πιθανότατα αγνοώντας το γεγονός ή αδιαφορώντας γι αυτό. Μιλώ για απλούς ανθρώπους, φίλους bloggers της διπλανής πόρτας.

Τα ζητήματα που προκύπτουν από τη χρήση των τεχνολογιών του διαδικτύου είναι πάρα πολλά, και είναι τεχνικής, οικονομικής, νομικής ή και ηθικής φύσης. Δυστυχώς, δεν υπάρχει στον κόσμο "δωρεάν γεύμα" (There Is No Such Thing As A Free Lunch). Το πρόταγμα για μια κοινωνία των πολιτών απαιτεί απαντήσεις και σε σημαντικά ερωτήματα που έχουν σχέση με τη φύση του δημόσιου χώρου στον οποίο εκφράζεται η κοινωνία αυτή: ποιος κατέχει τον δημόσιο χώρο, ποιος και γιατί τον πληρώνει και τί κερδίζει, πόσο γνωστές και αποδεκτές είναι οι συνθήκες λειτουργίας του και με ποιόν τρόπο μπορούν να αλλάξουν, πώς υλοποιούνται και πώς ελέγχονται οι πράξεις και οι αποφάσεις αυτού που κατέχει το δημόσιο χώρο κλπ. Δημόσιοι χώροι είναι η Βουλή, τα ΜΜΕ, το διαδίκτυο και τα κοινωνικά μέσα, το καφενείο του χωριού.

Ειδικά στο καφενείο του χωριού όμως, ο καθένας ξέρει τι πληρώνει και γιατί.

(Συνεχίζεται...)
________________________________
*Τα cookies, όπως και το τραπεζομάχαιρο της κουζίνας, δεν είναι από μόνα τους κακά. Είναι ο τρόπος που τα χρησιμοποιεί κανείς που κάνει τη διαφορά.