Εγγραφή

Ιστολόγιο

28 Ιουλ 2008

Ο Καθεδρικός και το Παζάρι της πολιτικής Ι

Το άρθρο αυτό επιχειρεί να προσεγγίσει το ζήτημα της συμμετοχής των πολιτών σε συνεργατικές διαδικασίες, συγκρίνοντας παραδείγματα λειτουργίας έργων ανοιχτού λογισμικού με τη λειτουργία περιβαλλοντικών οργανώσεων και σχημάτων, αναγνωρίζοντας την μεγάλη πολιτική σημασία που έχουν τα θέματα του περιβάλλοντος σήμερα και τα πενιχρά αποτελέσματα της πολιτείας και της πολιτικής σ' αυτόν τον τομέα.

Η πολιτική

Είναι γεγονός ότι πολλά από τα προβλήματα της καθημερινότητας που αντιμετωπίζουν οι πολίτες έχουν μια χωρική συνιστώσα, δηλ. εντοπίζονται σε κάποιον συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο (βλ. το άρθρο Ο πολίτης, η πληροφορία και η πολιτική ). Χαρακτηριστικό παράδειγμα προβλημάτων με χωρική διάσταση είναι τα περιβαλλοντικά. Ο αριθμός και η ένταση με την οποία εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια τα περιβαλλοντικά προβλήματα αλλά και οι αιτίες που τα δημιουργούν και τα συντηρούν, δείχνουν ότι η αντιμετώπισή τους είναι μια δύσκολη υπόθεση.

Ένας παράγοντας που φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά τις προσπάθειες εύρεσης λύσης σε αρκετά περιβαλλοντικά αλλά και πολιτικά προβλήματα είναι η αποκοπή των πολιτών από τις διαδικασίες αντιμετώπισής τους. Η σταθερή προτίμηση της πολιτείας και των πολιτικών για "κάθετα" σχήματα, όπου τις λύσεις τις γνωρίζουν μόνον οι "ειδικοί", τις αποφασίζουν μόνον οι αντιπρόσωποι και τις υφίστανται μόνον οι πολίτες, οδηγεί τους πολίτες στην αδράνεια την δυσπιστία και την οργή, όπως καταδεικνύουν η αδυναμία ουσιαστικής συμμετοχής τους στην αντιμετώπιση μεγάλων φυσικών καταστροφών και η τρέχουσα κρίση του πολιτικού συστήματος. Στα μάτια του πολίτη η δημόσια διοίκηση ταυτίζεται σχεδόν στο σύνολό της με τη γραφειοκρατία και τη διαφθορά.

Το Παζάρι

Εάν η παραπάνω άποψη, ότι η επιβολή "καθέτων" λύσεων είναι μέρος του προβλήματος, είναι αληθινή έστω και εν μέρει, τότε η αναζήτηση μιας καλύτερης λύσης θα έθετε για συζήτηση το ερώτημα: Οργανισμοί ή συλλογικότητα; Το ερώτημα είναι γνωστό στους δημιουργούς/χρήστες ανοιχτού λογισμικού από το δοκίμιο του Eric S. Raymond, The Cathedral and the Bazaar (Ο Καθεδρικός και το Παζάρι). Το δοκίμιο αφορά μεθόδους παραγωγής λογισμικού, αλλά το κεντρικό ερώτημα μπορεί να τεθεί σε πολλές άλλες περιοχές όπου η εξαγωγή συγκεκριμένου πρακτικού αποτελέσματος, με τη συλλογική συμμετοχή και συνέργεια, είναι το ζητούμενο. Η παρακάτω παρουσίαση του θέματος από τον Clay Shirky στο TED Talks, με παράδειγμα το εγχείρημα του Flickr είναι ενδεικτική των μεθόδων αυτών:




Αυτό που καταφέρνει το "παζάρι" των συμμετεχόντων στα έργα ανοιχτού λογισμικού ή συνεργατικών πλατφορμών σαν το Flickr, είναι να διευκολύνει το μοίρασμα κάνοντας ευπρόσδεκτη την προσφορά των ενδιαφερομένων, όσο μικρή κι αν είναι αυτή, κι αναγνωρίζοντας και αναδεικνύοντας την προσωπική τους προσφορά. Η λογική στο κέντρο του εγχειρήματος είναι: ακόμα και δυο-τρεις γραμμές κώδικα που διορθώνουν ένα σφάλμα είναι ευπρόσδεκτες, ακόμα και μία φωτογραφία για ένα τυχαίο θέμα μπορεί να βρει κάποιον που να τη χρειάζεται. Η λογική στην περιφέρεια του εγχειρήματος είναι: έχω κάτι που είναι καλό, και θέλω να το δουν και άλλοι, και μπορεί να τους είναι και χρήσιμο. Η δυνατότητα να συνεισφέρει κάποιος έστω και ελάχιστα, χωρίς απαιτήσεις δέσμευσης και συνέπειας, και ταυτόχρονα να μοιραστεί την προσφορά των άλλων είναι ο πυρήνας των επιτυχημένων συλλογικοτήτων τύπου "παζαριού" του ανοιχτού λογισμικού και των κοινωνικών μέσων στο διαδίκτυο.

Σημείωση:
Εκτενέστατη ανάλυση της λειτουργίας του "παζαριού" υπάρχει στο ελληνικό ιστολόγιο της P2P Foundation (ενδ. άρθρο Περίληψη: Coase’s Penguin, or, Linux and The Nature of the Firm) και στο Re-public (ενδ. άρθρο Από την ουτοπία στην ευτοπία μέσω του κοινωνικού διαδικτύου και των νέων μέσων ).

Ο Καθεδρικός

Ας πάρουμε το παράδειγμα του περιβάλλοντος:

Οι περισσότερες περιβαλλοντικές οργανώσεις ξεκινούν από την ανάγκη δημιουργίας παραλλήλων μηχανισμών ενημέρωσης και δράσης των πολιτών και ταυτόχρονης πίεσης προς την πολιτεία, που να μην εξαρτώνται ή επηρεάζονται από τις αποφάσεις της. Πολλές από τις οργανώσεις αυτές φαίνεται να λειτουργούν ως εξής: μια μικρή ομάδα ειδικών αναλαμβάνει να επεξεργάζεται να επιχειρηματολογεί και να καταθέτει προτάσεις για τα προβλήματα, ενώ μια κάπως μεγαλύτερη ομάδα εθελοντών συνθηματολογεί και συμμετέχει σε ακτιβιστικές δράσεις και εκδηλώσεις. Οργανώσεις ή σχήματα που έχουν πιο οριζόντιες δομές, επικεντρώνονται συνήθως στην αντιμετώπιση τοπικών περιβαλλοντικών προβλημάτων, αλλά αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα συνέχειας στη λειτουργία τους, γιατί το ενδιαφέρον των πολιτών διαμορφώνεται ανάλογα με την ένταση των προβλημάτων αλλά και ανάλογα με την ικανότητα πρότασης συγκεκριμένων στόχων. Το ίδιο το μέγεθος των προβλημάτων μπορεί πολλές φορές να λειτουργεί αρνητικά ως προς τη μαζικότητα της συμμετοχής ή να οδηγεί και στην παραίτηση, όταν η λύση τους φαντάζει αδύνατη ή ουτοπική.

Παρατηρώντας τα "τοπία" τέτοιων συλλογικοτήτων σε θέματα περιβάλλοντος στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, θα έλεγε κανείς ότι η λογική του "παζαριού" δεν φαίνεται να έχει βρεί ακόμη κάποια σημαντική εφαρμογή με πρακτικό αποτέλεσμα. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις λειτουργούν περισσότερο σαν τον Καθεδρικό, αφού φαίνεται να μην καταφέρνουν να προσδιορίσουν το αντικείμενο και τους τρόπους μαζικής συνέργειας των πολιτών χωρίς να εγείρονται πιεστικές απαιτήσεις δέσμευσης και συνέπειας. Διάφορες εκδηλώσεις του τύπου "Η ημέρα του περιβάλλοντος" ή "60' : Η Ώρα της Γης" (βλ. άρθρο Μια ώρα χωρίς ρεύμα (8-9 μ.μ.) και σχόλια στα Λεξίδια του Λάμπρου Τσουκνίδα) δίνουν την εντύπωση της παγκόσμιας συμμετοχής χωρίς να έχουν όμως κάποιο άλλο πρακτικό αποτέλεσμα.

Ο σταθερός για χρόνια προσανατολισμός των αρχών και των πολιτικών σε κάθετες λύσεις έχει δημιουργήσει στον πολίτη την πεποίθηση ότι η έννοια οργανωμένη πολιτεία αφορά αποκλειστικά τη διοίκηση και τους ειδικούς, δηλ. το κράτος. Το ερώτημα "πως θα μπορούσε ο πολίτης να συμβάλλει στο έργο του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου" μοιάζει να είναι μια δημοκρατική πρόσκληση για συνεργασία με τον πολίτη, στα μάτια νέων πολιτικών που προσπαθούν να βγουν απ' το τέλμα. Το πρόβλημα όμως με το ερώτημα αυτό είναι ότι διατηρεί στο κέντρο της ερώτησης, και φυσικά εξαρτά κάθε πιθανή λύση από τους ίδιους "ειδικούς" και την ίδια κάθετη δομή, που στα μάτια του πολίτη, είναι αυτή που έχει δημιουργήσει τα προβλήματα. Με την ορολογία που χρησιμοποιήθηκε και πριν, ο πολιτικός καλεί τον πολίτη να γίνει ένας πιστός στον Καθεδρικό ναό του. Στα μάτια του πολίτη, το ερώτημα που τίθεται είναι το αντίστροφο, και είναι αυτονόητο: Πως μπορεί ο πολιτικός να βοηθήσει τον πολίτη; Ο πολίτης περιμένει τον πολιτικό να τον βρει στο Παζάρι.

Το βάρος των μεγάλων προβλημάτων και των οικολογικών καταστροφών που συμβαίνουν καθημερινά ξαναφέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη της οργάνωσης της ίδιας της κοινωνίας με τρόπο που να συμβάλουν περισσότεροι στις λύσεις: στον εντοπισμό των προβλημάτων, στην πρόταση των λύσεων και στην εφαρμογή τους. Το βάρος των προβλημάτων φαίνεται να δημιουργεί την ανάγκη για περισσότερη δημοκρατία. Η αναζήτηση σωτήρων, κουβαλάει μέσα της το σπέρμα της ίδιας αποτυχίας: χτίζει κάθετες δομές ειδικών, αδιαφορώντας για τη σημασία και τις πρακτικές της οργάνωσης της λειτουργίας της ίδιας της κοινωνίας των πολιτών.

Το ερώτημα

Ποιο είναι τα αντικείμενα και οι τρόποι συνεισφοράς του πολίτη, που χωρίς πιεστικές απαιτήσεις, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σιγά-σιγά σε μεγαλύτερη συμμετοχή και στη συσσώρευση απτού αποτελέσματος; Πως θα μπορούσε κάτι τέτοιο να εφαρμοστεί αξιοποιώντας τον χώρο των κοινωνικών μέσων και τις νέες τεχνολογίες που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον και την ενέργεια πολλών νέων ανθρώπων;

(Συνεχίζεται)

17 Ιουλ 2008

Ο Τήλαφος στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Οι σύνδεσμοι εδώ είναι για όσους επισκέπτονται τον Τήλαφο αναζητώντας το datablog Τήλαφος-φωτιές ή το datablog Τήλαφο-αναδασωτέα, στα οποία συν τοις άλλοις αναφέρεται το σημερινό άρθρο του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ "Ενας μυθικός ήρωας στη μάχη των πυρκαγιών".

Ομολογώ ότι αν και είχα ψάξει, το όνομα Τήλεφος και η αρχαιοελληνική του προέλευση μου είχε παντελώς διαφύγει. Μια ωραία έκπληξη!

13 Ιουλ 2008

Ενοχλητικές προτροπές: κώδικας

Μερικοί φίλοι ρώτησαν αν ο κώδικας για την ανάρτηση των ενοχλητικών προτροπών σε άλλες ιστοσελίδες είναι διαθέσιμος. Ο κώδικας είναι διαθέσιμος και είναι ο εξής:



Τον αντιγράφετε και τον επικολλάτε στην σελίδα σας, ή σε ένα widget τύπου HTML, αν είστε στον στον Blogger.

Μπορείτε να δείτε μια ενοχλητική προτροπή με διαφορετικό μήνυμα εδώ.

3 Ιουλ 2008

Ενοχλητικές προτροπές

This browser does not have a Java Plug-in.
Get the latest Java Plug-in here.

dzach, Καβούρια στο συρτάρι, άδεια Creative Commons 3.0
(πανω σε demo του Zach Lieberman από το πρόγραμμα Processing)


Το ζωντανό γραφικό του άρθρου (χρειάζεται εγκατεστημένο plugin java για να φανεί, και λίγη υπομονή), προσπαθεί να δείξει ότι ο καθένας, στη θέση που βρίσκεται, έχει και ατομική ευθύνη για την επίτευξη ενός συλλογικού αποτελέσματος, όπως το άνοιγμα της δημόσιας πληροφορίας στους πολιτες. Απευθύνεται κυρίως σε εργαζόμενους στο δημόσιο, στην τοπική αυτοδιοίκηση, σε πανεπιστημιακούς και σε όσους η εργασία τους πληρώνεται από δημόσιο χρήμα.

Αυτή η "ενοχλητική προτροπή" δεν είναι ευχάριστη, όπως δεν είναι ευχάριστη καμμία υποχρέωση άλλωστε. Είναι κινητική, επιθετική προς τον πολίτη-θεατή, θέλει να τον βγάλει απ' την αφασία και τη μεμψιμοιρία του, από τη λογική ότι για όλα φταίνε οι άλλοι. Τον καλεί να κάνει αυτό που του αναλογεί, τώρα. Είναι επίτηδες ενοχλητική, σαν μια εικονιστική τύψη συνείδησης.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 2008-7-9: Για την σχέση πολιτικής και σχεδιαστικής και γραφιστικής τέχνης, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το αφιέρωμα του ηλεκτρονικού περιοδικού Re-public με θέμα Διανεμημένη δημιουργικότητα και ντιζάιν. Αξίζει να το επισκεφτείτε.